Hüquqi Şəxslərin

Mənfəət Vergisi

Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsinin IX fəsli əsasında hazırlanmışdır və hüquqi şəxslərin mənfəət vergisi ilə bağlı əsas anlayışları, vergitutma qaydalarını, dərəcələri və güzəştləri əhatə edir.

ƏSAS ANLAYIŞLAR VƏ TƏRİFLƏR

Vergi Ödəyiciləri (Maddə 103):
• Rezident müəssisələr: Azərbaycan Respublikasında və ya başqa dövlətin hüququ əsasında yaradılmış, lakin faktiki idarəetmə yeri Azərbaycanda yerləşən hüquqi şəxslər.
• Qeyri-rezident müəssisələr: Azərbaycan Respublikasında daimi nümayəndəliyi vasitəsilə və ya Azərbaycan mənbələrindən gəlir əldə edən xarici hüquqi şəxslər.
• Qeyri-kommersiya təşkilatları: Sahibkarlıq fəaliyyətindən gəlir əldə edən qeyri-kommersiya təşkilatları da mənfəət vergisi ödəyicisidir.

Vergitutma Obyektləri (Maddə 104)

Rezidentlər üçün: Vergi ili üçün ümumi gəlir ilə gəlirdən çıxılan xərc arasındakı fərq olan mənfəət.
- Ümumi gəlirə Azərbaycan Respublikasının hüdudlarından kənarda daimi nümayəndəlikləri vasitəsilə əldə etdiyi gəlirlər də daxildir.
Qeyri-rezidentlər üçün:
- Daimi nümayəndəliyi vasitəsilə fəaliyyət göstərənlər üçün: Daimi nümayəndəliklə bağlı Azərbaycan mənbəyindən əldə edilən ümumi gəlirlə bu gəlirin əldə edilməsinə çəkilən xərclər arasındakı fərq.
- Daimi nümayəndəliyi olmayanlar üçün: Müəyyən edilmiş gəlir növləri (məsələn, dividend, faiz, royalti) üzrə ümumi gəlir (xərclər çıxılmadan) vergiyə cəlb olunur.

Vergitutma Obyekti Olmayan Hallar

Əsas vəsaitlərin (vəsaitin) yenidən qiymətləndirilməsindən yaranan artım.
Vəkil qurumları tərəfindən vəkillərə ödənilən haqların onlara aid olan hissəsi.
Mediasiya təşkilatları tərəfindən mediatorlara ödənilən haq və mükafatların onlara aid olan hissəsi.

VERGİ DƏRƏCƏLƏRİ VƏ HESABLANMASI (Maddə 105)

Ümumi Mənfəət Vergisi Dərəcəsi

Hüquqi şəxslərin mənfəətindən 20% dərəcəsi ilə vergi tutulur.

Xüsusi Hallar

Qeyri-rezidentin daimi nümayəndəliyinin fəaliyyəti ilə bağlı olmayan gəlirləri (faiz, dividend, royalti və s.) üçün Məcəllənin 125-ci maddəsində müəyyən edilmiş dərəcələr (məsələn, 10%) tətbiq edilir.

VERGİDƏN AZADOLMALAR VƏ GÜZƏŞTLƏR (Maddə 106)

Tam Vergi Azadolmaları (Mənfəət vergisindən tam azaddır):

Xeyriyyə təşkilatlarının gəliri: Sahibkarlıq fəaliyyətindən əldə etdikləri gəlirdən başqa.
Qeyri-kommersiya təşkilatlarının gəliri: Aldıqları əvəzsiz köçürmələr, üzvlük haqları və ianələr.
Beynəlxalq təşkilatların gəliri: Sahibkarlıq fəaliyyətindən əldə etdikləri gəlirdən başqa.
Dövlət orqanlarının gəliri: Müəyyən edilmiş sahibkarlıq fəaliyyətindən əldə olunan gəlirlər istisna olmaqla.
Mərkəzi Bankın və xüsusi fondların gəlirləri.
Alınmış sığorta ödənişləri (zərərə aid edilən məbləğlərdən başqa).
Təhsil müəssisələrinin mənfəəti (dividendlərin ödənilməsinə yönəldilən hissəsi istisna olmaqla).
Vergi borclarının silinməsindən əldə olunan gəlir.
Müəyyən şərtlər daxilində hüquqi şəxslər arasında əvəzsiz verilən aktivlərin dəyəri.
Neft-qaz sazişləri üzrə əsas fondların və aktivlərin təqdim edilməsi əməliyyatları.

Müvəqqəti Vergi Azadolmaları və Güzəştlər:

Sənaye və texnologiyalar parklarının rezidentləri: Parkdakı fəaliyyətdən əldə edilən gəlir 10 il müddətinə vergidən azaddır.
Kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı ilə məşğul olan hüquqi şəxslər: Bu fəaliyyətdən əldə edilən mənfəət 2014-2026-cı illər arasında vergidən azaddır.
Məktəbəqədər təhsil müəssisələri və uşaq evləri: Bu fəaliyyətdən əldə edilən gəlirlər 2014-2023-cü illər arasında vergidən azaddır.
İnvestisiya təşviqi sənədi almış hüquqi şəxslər: Sənədin alındığı tarixdən əldə edilən mənfəətin 50%-i 7 il müddətinə vergidən azaddır.
Mikro sahibkarlıq subyekti olan hüquqi şəxslər: Sahibkarlıq fəaliyyətindən əldə edilən mənfəətin 75%-i vergidən azaddır (müəyyən şərtlər daxilində).
Startaplar: “Startap” şəhadətnaməsi aldığı tarixdən innovasiya fəaliyyətindən əldə edilən mənfəət 3 il müddətinə vergidən azaddır.
Media subyektləri: Öz fəaliyyətlərindən əldə edilən gəlirlər 2023-2025-ci illər arasında vergidən azaddır.
Film istehsalı və dublyajı ilə məşğul olanlar: Bu fəaliyyətdən əldə edilən mənfəətin 90%-i 2025-2029-cu illər arasında vergidən azaddır.
POS-terminal vasitəsilə nağdsız ödənişlər: Pərakəndə satış və ictimai iaşə ilə məşğul olan hüquqi şəxslər üçün mənfəət vergisi 25% azaldılır (2019-2021-ci illər üçün).

Vergi Dərəcəsinin Azaldılması:

Əlilliyi olan şəxslərin qeyri-hökumət təşkilatlarına məxsus istehsal müəssisələri: İşçilərinin ümumi sayının ən azı 50%-i əlillərdən ibarət olan müəssisələrin mənfəət vergisi dərəcəsi 50% azaldılır (yəni 20% əvəzinə 10% tətbiq edilir).
Dividend Gəlirlərinin Vergidən Azad Olunması:Müəyyən şərtlərə cavab verən kiçik müəssisələrin təsisçi və səhmdarları olan hüquqi şəxslərin dividend gəlirləri vergidən azaddır.

TƏTBİQ QAYDALARI VƏ XÜLASƏ

Vergi Hesablanması və Ödənilməsi

Mənfəət vergisi hesabat ili üzrə hesablanır və illik vergi bəyannaməsi əsasında ödənilir.
Müəssisələr cari ildə növbəti il üçün əvvəlcədən vergi ödəyə bilərlər.

Vergi Deklarasiyası

Bütün hüquqi şəxslər (vergidən azad olanlar da daxil olmaqla) illik vergi bəyannaməsi təqdim etməlidirlər.

Yekun Məsələlər

Rezidentlik statusunu düzgün müəyyən etmək vacibdir.
Gəlirin növü vergi dərəcəsini və hesablama qaydasını birbaşa təsir edir.
Güzəştlərdən düzgün istifadə vergi öhdəliyini əhəmiyyətli dərəcədə azalda bilər. Güzəşt hüququnu təsdiq edən sənədləri vergi orqanına təqdim etmək lazımdır.
Qanunvericilik dəyişikliklərini (xüsusilə müvəqqəti güzəştlərin müddəti) nəzərdə saxlamaq vacibdir.